Te vroege puberteit bij meisjes (Pubertas Praecox)

De puberteit begint normaal bij meisjes tussen de leeftijd van 8 en 13 jaar. Het eerste teken ervan is een progressieve ontwikkeling van het borstklierweefsel. Indien de eierstokken voor de leeftijd van 8 jaar al voldoende vrouwelijk hormoon aanmaken om de borstontwikkeling in gang te zetten, dan spreekt men van een te vroege puberteitsontwikkeling.

Te vroege puberteit komt 10 tot 20 maal meer voor bij meisjes dan bij jongens. Vergeleken met 40 jaar geleden begint de puberteit bij meisjes 1 jaar vroeger en krijgen steeds meer meisjes borsten voor de leeftijd van 8 jaar. Specialisten denken dat er een verband is met het stijgend gewicht van kinderen. Vetweefsel kan immers een beetje vrouwelijk hormoon aanmaken. Een andere hypothese meent dat het te maken heeft met chemische stoffen in de omgeving die het effect van vrouwelijk hormoon kunnen nabootsen.

Meestal wordt het normale puberteitsmechanisme (zie het document bij “gerelateerde bronnen” met meer info over de normale puberteitsontwikkeling bij meisjes) te vroeg geactiveerd (=centrale pubertas praecox). Bij minder dan 5 % van de meisjes met vroegtijdige puberteit is de vrouwelijk hormoonproductie in de eierstokken gestart, zonder dat er hiervoor een signaal vanuit de hersenen werd gegeven (=perifere pubertas praecox).

De oorzaak van een te vroege puberteitsontwikkeling blijft meestal onbekend. Een aantal aangeboren afwijkingen of gezwellen in de hersenen geven meer kans op een vroege puberteit. In sommige families gaan kinderen meestal vroeg in puberteit. Hier is dus een erfelijke factor in het spel. Een te vroege puberteitsontwikkeling zien we meer bij kinderen die internationaal geadopteerd werden.

Een perifere pubertas praecox kan veroorzaakt worden door een genetische verandering die een chronische activatie van de geslachtsklieren veroorzaakt (bvb Mc Cune-Albright syndroom,) of door tumoren die vrouwelijk hormoon produceren (granulosaceltumoren, kiemceltumoren). Een andere oorzaak is de accidentele opname van vrouwelijk hormoon,bijvoorbeeld medicatie van oudere zussen en moeders.

• Essentieel voor de diagnose is de aanwezigheid van borstklierweefsel (stadium B2 of hoger, zie het document bij “gerelateerde bronnen” met meer info over de normale puberteitsontwikkeling bij meisjes) voor de leeftijd van 8 jaar. Het is niet altijd gemakkelijk om bij meisjes met overgewicht een onderscheid te maken tussen borstklierweefsel en vetweefsel. Borstklierweefsel voelt vaster aan en ligt direct achter de tepel. Vaak springt de tepel ook wat naar voor en verandert van kleur.
• Vrouwelijk hormoon maakt het slijmvlies aan de binnenkant van de schaamlippen dikker waardoor het lichter van kleur
• Vaak, maar niet altijd, is er ook een lichte beharing merkbaar in de schaamstreek (P2 of meer) en in de oksel. Ook de zweetklieren in de oksels worden actief en kunnen een “volwassen” zweetlucht produceren. De huid en de haren wordt vetter want ook de talgklieren worden gestimuleerd.
• Vrouwelijk hormoon stimuleert de aanmaak van groeihormoon waardoor meisjes sneller beginnen te groeien. Dit kan je ontdekken door al de groeigegevens uit te zetten op een groeicurve.

Een grote hoeveelheid vrouwelijk hormoon op jonge leeftijd laat de groeischijven sluiten en veroorzaakt een kleine gestalte.

Meisjes met een te vroege puberteitsontwikkeling voelen zich vaak anders dan de andere kinderen en worden soms gepest op school. Ze hebben meer psychologische problemen en vertonen meer risicogedrag op jongere leeftijd. Sommige studies vonden ook een associatie tussen vroege puberteit en allerlei aandoeningen, zoals diabetes en hart- en vaatziekten op volwassen leeftijd.

Het doel van de behandeling is om de fysische en psychische ontwikkeling weer synchroon te maken met de kalenderleeftijd en om een kleine gestalte door het vroegtijdig sluiten van de groeischijven te vermijden.

Het type behandeling hangt af van de oorzaak van de te vroege puberteitsontwikkeling:

• Centraal gestuurde puberteit

Meestal gaat het om een centraal gestuurde puberteit waarbij de hypothalamus pieken van LHRH begint te produceren. Voor deze vorm bestaan er medicamenten (LHRH analogen) die de werking van LHRH ter hoogte van de hypofyse blokkeren. De huidige LHRH analogen worden in de spier of onderhuids ingespoten en bestaan in verschillende vormen naargelang hun werkingsduur. Sommige preparaten werken maar enkele uren maar gelukkig is men er in geslaagd om deze producten aan een soort gel te binden die de actieve stof zeer langzaam loslaat (trage vrijstelling), gedurende 1, 3 en zelfs 6 maanden.

De behandeling is meestal zeer effectief. De borstontwikkeling stopt en het borstvolume vermindert vaak een beetje. Ook de emotionele schommelingen en het “pubergedrag” verminderen. Het sluiten van de groeischijven vertraagt sterk waardoor er een positief effect is op de lengte als volwassene, vooral bij meisjes waarbij de puberteit voor de leeftijd van 6 jaar begon. Bij oudere meisjes is het resultaat op de lengte wisselend.

De meest voorkomende neveneffecten van de behandeling zijn pijn, roodheid en zwelling van de injectieplaats en in een zeldzame keer kan men ook allergisch reageren op het product. Na de eerste injectie ervaren 5- 10% van de meisjes een menstruele bloeding die bij een voortgezette behandeling niet meer terugkeert. Na het stoppen van de therapie gaat de puberteitsontwikkeling verder en de meeste meisjes hebben binnen 2 jaar hun maandstonden.

Tijdens de behandeling kan de botdensiteit afnemen maar die zal zich herstellen wanneer de behandeling gestopt wordt.

• Perifeer gestuurde puberteit

Een te vroege puberteit van perifere oorsprong wordt behandeld met medicamenten die de aanmaak van vrouwelijk hormoon in de eierstokken of sommige tumoren blokkeren en/of de werking van het vrouwelijk hormoon remmen. Indien de oorzaak een tumor is, wordt die chirurgisch verwijderd.